Ardıl tercüme veya ardıl çeviri, iki konuşmacının yüz yüze geldiği ortam konuşmalarının tercüman tarafından çevrilmesi anlamında kullanılmaktadır.
Ardıl çeviri yapacak tercümanın herhangi bir araç gereç ihtiyacı bulunmamaktadır. Sadece not alma yöntemi ile çeviri gerçekleştirilmektedir. Bunun dışında büyük salonlarda iletişim zor olabileceği için mikrofon ihtiyacı duyulabilmektedir.
Ardıl çeviriler, genelde daha resmi ortamlarda yapılan çevirilerdir. Bazen yazılı metinlerin okunması ile de ardıl çeviri gerçekleştirilebilmektedir. Konuşmacının konuşmalarını gerekli yerde not alarak, konuşma bittikten sonra aklında tuttuğu diğer bilgiler ile notların birleştirilmesi ile hedef dile konuşmanın çevirisi aktarılmaktadır.
Ardıl çeviri, sözlü çeviri türüdür. Çeviri sırasında gerçekleşen konuşmaların bazen 5 dakikaya kadar uzayabildiği durumlarda, çeviri yapacak kişinin hem not alma hem de akılda tutma kapasitesinin yüksek olması aranan kriterlerin başında gelmektedir. Özellikle ardıl tercüme yapacak kişilerin, bu alanda uzman olmasına ve akılda bilgi tutma kapasitesinin yüksek olmasına dikkat edilmektedir.
Konuşmacının söylediklerinin anlamsal bütünlük gözetilerek karşı tarafa iletilmesi önemli olmaktadır.
• İrtibat çevirisi
• İkili görüşme çevirisi
• Refakat çevirisi
• Mahkeme çevirmenliği
• Medya çevirmenliği
• Futbol çevirmenliği
• Telefonda sözlü çeviri
• Tümce- tümce sözlü çeviri
Türk dil kurumu sözlüğüne göre ardıl kelimesi; birinin yerine geçmek, diğerinin ardından gelmek veya bir çıkarımda varılan sonuç anlamında kullanılmaktadır.
Tercüme işlemlerinde ise sözlü çeviri türlerinde sıkça karşılaşılan bir terim olmaktadır. Birebir konuşmacılar ile iletişimde kalınarak herhangi bir donanım kullanılmadan anlık yapılan çeviri türüne ardıl çeviri denmektedir.
Tercüman, çoğu zaman resmi ortamlarda veya üst düzey yöneticilerle konuşma ortamlarında bulunmaktadır. Ardıl çeviri yapacak kişinin tecrübeli olması gerekmektedir. Not alma vakti bulunsa bile çoğu zaman not alma imkânı bulunmamaktadır. Burada önemli olan ise tercümanın, konuşmanın konusundan ve anlamsal bütünlüğünden çıkmadan aktarılmasını sağlamaktır.
Tercümanlar bu konuda özel eğitimler alarak yetiştirilmektedir. Ardıl çeviri 20. Yüzyılda ilerleyerek, konferans çevirmenliğinin de gelişmesine yol açan bir çeviri türü olmaktadır. Daha önceden hedef dile hâkim olan kişiler tarafından yapılırken, günümüzde resmi olarak meslek haline gelmiştir.
Ardıl çeviri yapacak tercümanın, konuşma konusuna hâkim olması gerekmektedir. Ön bilginin eksik olduğu durumlarda parçaların birleştirilmesi de zor olmakta ve anlam bütünlüğü kaybı yaşanmaktadır.
Tüm sözlü çeviri işlemlerinde konuşmacı ve alıcı arasındaki iletişim, ardıl tercüman aracılığı ile sağlanmaktadır. Hedef alıcı tercüman olmamaktadır. Tercüman sadece aradaki iletişimin gerçekleştirilmesini sağlamakla görevli olmaktadır.
Sözlü çeviri gerçekleştirecek tercümanın, konuşmacının anlattığı ve konuşmalarında yer verdiği duygu düşüncelerine, aktarım yaparken en az kayıpla çevirisinde yer vermesi gerekmektedir. Konuşmanın anlamsal bütünlüğünün bozulmaması son derece önemli olmaktadır.
İnsan konuşmalarının çok az bir kısmı hafızada tutulabildiği için ardıl çeviride not alma tekniği oldukça önemli bir yöntemdir. Ardıl tercüme yöntemi olarak da bilinen not alma tekniği, tercümanın yetenekleri ve anlamlandırma becerisi ile doğrudan ilişkilidir. Bu çeviri türü en eski sözlü çeviri olarak da bilinmektedir.
Konuşmacının anlattıkları tercüman tarafından şifrelenerek ve belirli teknikler kullanılarak, hedef dile tercümesi yapılmakta ve ilgili kişiye aktarımı sağlanmaktadır.
• Not alma tekniği
• Simgeler ile anlamlandırma
• Anlamayı destekleyici stratejiler
• Metin üretmek için kullanılan stratejiler
Uzun ve resmi konuşmalarının tümünde ardıl çeviri yöntemi kullanılmaktadır. Özellikle konferans salonlarında, bürokratik konuşmalarda, resmi toplantılarda ardıl tercüman ihtiyacı daha fazla olmaktadır.
Genellikle bir devlet adamının yabancı bir ülke ile görüşmelerinde, ilgili kişinin yanında ardıl çeviri yapacak bir tercüman bulunmakta ve konuşmaların tümü çevirmen tarafından ilgili kişiye aktarılmaktadır. Çoğu zaman not alabilecek ortam yaratılmamış olsa bile tercümanın tecrübesi ve deneyimi bu konuda başarısını doğrudan etkilemektedir.
• Konferanslar
• İş toplantıları
• Resmi kurumlar
• Konsolosluk veya büyükelçilikler
• Özel devletlerarası görüşmeler
• Eğitimler
• Mahkeme salonları
• Bürokratik görüşmeler
• Basın toplantıları
• Bakanlıklar
• İş toplantıları
• Seminerler
Yukarıda belirtilmiş olan ve bunun gibi tüm ikili görüşmeler ardıl tercümenin alanına girmektedir. Çeviri yapacak kişinin kullanacağı stratejiler önemlidir. Not alma veya simgelendirme yöntemleri ile konuşmanın anlam bütünlüğü bozulmadan çeviri yapılması çok önemli olmaktadır.
Ardıl tercüme, diğer çeviri türlerinde olduğu gibi istenilen her dilde yapılmaktadır. Özellikle en sık kullanılan dillerde yetişmiş ve alanında uzman çevirmenler bulunmaktadır.
Ardıl tercüman hizmetlerinden faydalanmak için tercüme ofislerinden yararlanılabilmektedir. Ayrıca resmi kurumların kendi bünyelerinde çalıştırdıkları özel tercümanları bulunmaktadır. Özellikle konsolosluk veya büyükelçilikler de ilgili dilin tercümanlarına sahiplerdir.
Ardıl tercüme işi diğer tercüme çeşitlerinden biraz daha farklıdır. Bazen konuşmaların 5-6 dakikayı bulduğu konuşmalara rastlanılmaktadır. Bu durumlarda tercümanın, çalışma belleğinin yeterliliği önemli olmaktadır. Yapılmış olan konuşmaların sadece yüzde 10’luk bir kısmı hafızada kalabileceğinden, tercümanın kendine özel hatırlama stratejileri kullanması önemlidir. Özellikle not alma ve simgelendirme tekniklerini iyi bilen tercümanlar ardıl çeviri için tercüman seçiminde önemli bir kriter olmaktadır.
Tercüme ofislerinde tüm dünya dillerine hâkim ve çeviri konusunda tecrübeli tercümanlar bulunması mümkün olmaktadır. Özelikle İstanbul tercüme ofisi aramalarında ardıl çeviri yapacak uzman tercümanlar bulunması tercih sebebi olmaktadır.
Özel toplantılarda tarafların ikisi de kendi dillerinde tercüman bulundurabilirler. Genellikle konuşmaların içeriği hakkında ön bilgi ardıl çeviri yapacak tercümana verilmektedir. Yapılan konuşmaların uzunluğu bakımından zorlanılmaması ve anlam bütünlüğünün sağlanması için ön bilginin verilmesi gerekli olmaktadır.
Büyük salonlarda gerçekleştirilecek olan özel toplantı konuşmaları bazı zamanlar yazılı metinlerden okunarak da gerçekleştirilebilmektedir. Dışarından katılımcının alınmadığı bu toplantılarda gizlilik önemli olduğundan, tercih edilecek tercümanın gizlilik yönünden güvenilir olması da çok önemli olmaktadır.
Kaynak dilden hedef dile olacak şekilde konuşmacının konuşmalarının dinlenmesi ve ilgili kişiye aktarılması işi, ardıl çeviri yapacak tercümanın görevi olmaktadır. Gerekli yerlerde not alarak veya simgeleme tekniklerinin kullanılması ile çeviri işlemleri gerçekleştirilmekte ve taraflar arasında etkili iletişim sağlanmaktadır.
Devletin kamu kurum ve kuruluşlarında görevli üst düzey yöneticilerin, kimi durumlarda diğer devlet yöneticileri ile görüşme sağladıkları durumlarda tercümana ihtiyaç olmaktadır. Veya yurt dışına satış yapan bir şirketin özel görüşmelerinin etkin şekilde gerçekleştirilebilmesi için tercümanlık hizmetlerinden faydalanılmaktadır.
Konuşmaların içeriğinin gizliliği ve konuşmaların karşı tarafa doğru aktarımının sağlanması için tercümanın tecrübeli ve alanında profesyonel olması oldukça önemlidir. Konuşmacının duygu ve düşüncelerinin konuşmalarda yaratmış olduğu etki, hiçbir kayma yaşanmadan karşı tarafa aktarılmalıdır.
Bu noktada tecrübeli tercümanlar ardıl çeviride tercih edilmektedir. Yaşanabilecek olumsuzlukların önüne geçilmesi açısından tercüman seçiminin kaliteli hizmet veren tercüme ofislerinden yapılması önemlidir. Bu iş için özel olarak eğitim almış ve özel stratejiler kullanan ardıl tercümanlar bulunmaktadır. Genellikle üst düzey yönetici ve devlet başkanlarının kendilerine ait tercümanları bulunmakta ve konuşma esnasında kişinin hemen yanında bulunarak, gerekli yerlerde notlar alarak konuşmanın etkili şekilde aktarımının sağlanmasında görevlidirler.
Konuşmanın yapılacağı salon çok büyükse ve ilgili kişiye mesafe uzaksa tercüman ve konuşmacının takmış oldukları kulaklıklar vasıtası ile tercüme işlemleri gerçekleştirilebilmektedir.
Gelişme ve dış dünyaya açılmanın getirisi olan sözlü tercümeler, konuşmaların eş zamanlı olarak hedef dile çeviri yapılarak gerçekleştirilmesidir. Simültane ve ardıl çeviri de sözlü tercümenin alanına girmektedir. Geçmişte sadece tercüme olarak bilinen sözlü tercüme, günümüzde 20. Yüzyılın başlarında daha çok gelişme sağlayarak birçok farklı dala ayrılmaktadır.
Ardıl tercüme ile simültane tercüme konuşmacının ilettiklerinin eş zamanlı olarak tercüme edilmesi olarak tanımlansa da birkaç farklı yönleri bulunmaktadır.
Ardıl tercüme hizmetleri, genellikle daha uzun süren konuşmalar ve toplantılar için kullanılırken, simültane çeviri konuşmacı ile aynı zamanda yapılmaktadır. Ardıl çeviri yapan tercümanın not alması ve notlarını karşı tarafa iletmeleri için belirli bir süreye ihtiyaçları bulunmaktadır. Fakat simültane tercüme yapacak tercümanın belirli bir süreye ihtiyacı bulunmamaktadır. Duyduklarının aynı anda çevirisini yaparak karşı tarafa iletme görevinin gerçekleşmesi sağlanmaktadır.
Uzun konuşmaların çevirisi yapılması için konuşmacının, tercümana belirli bir süre tanıması ve konuşmaya ara vermesi gerekmektedir. Simültane tercüme de böyle bir durum yaşanmamaktadır. Ardıl çeviri genellikle konferanslar veya bürokratik konuşmalar sırasında kullanılırken, simültane tercüme yaşamın her anında kullanılmaktadır. Diyalog çeviri olarak da bilinen simültane tercümesi daha az çaba ve teknik gerektirdiğinden her alanda tercih edilmektedir. Ardıl çeviri daha fazla strateji ve depolama hafızası yüksek kişiler tarafından yapılmaktadır.
İngilizce ardıl çeviri, konuşmacının söylediklerinin eş zamanlı olarak kaynak dilden, hedef dile çevrilmesi ile gerçekleşen tercüme işlemidir. İngilizce çeviri her alanda kullanılmaktadır. Özellikle ardıl çeviri yapılacak olan İngilizce konuşmalar, ilgili dilin neredeyse tüm dünya tarafından konuşulması sebebi ile oldukça sık kullanılmaktadır.
İngilizce tercümanlar da bu konuda özel olarak yetiştirilerek hizmet vermektedirler. Hangi dilde olursa olsun yapılmış olan ardıl tercümelerde, tercümanın bu konuda yetenekli ve tecrübeli olması beklenmektedir. Konuşmaların uzun sürmesi ve hafızada tutularak tercüme edilmesi gerektiğinden, diğer tercümelere göre daha zahmetli bir tercüme türüdür.
Anlam bütünlüğünün sağlanması ve bilgi kaymasının yaşanmaması adına İngilizce ardıl çeviri yaparken belirli not tutma ve anlamlandırma stratejileri kullanılmaktadır.
Çeviri; hedef dile kaynak dilin tercüme edilmesi işlemidir. Tercümeler her dilde ve her alanda ihtiyaç duyulan bir hizmet olmaktadır.
Çeviriler birçok dala ayrılmaktadır. En sık yapılan çeviri türü ise sözlü ve yazılı çevirilerdir. Yazılı çeviri, genellikle resmi kurumlarda kullanılmak üzere hazırlanmış resmi evraklarda kullanılmaktadır. Sözlü çeviriler ise konuşulan dilin istenilen dile çevrilmesi olarak tanımlanabilir. Resmi veya resmi olmayan tüm konuşmaları içermektedir.
Ardıl çeviri ile yazılı çeviri arasında belirgin farklar bulunmaktadır. Ardıl çeviri sözlü çeviri türüdür. Yapılan konuşmaların tercüme edilmesidir. Yazılı çeviride ise belirli metinlerin yazı olarak çeviri yöntemi uygulanmaktadır. Ardıl çeviri de yazılı metinler okunarak yapılabilmektedir. Fakat konuşmaların çevrilmesi esasına dayandığından yazılı çeviri gibi çeviri metin yazılmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. Yalnızca tercüman tarafından notlar alınabilir, bu yöntem de yine sözlü olarak tercüme de kullanılmak üzere uygulanmaktadır.